Żyrafa w średniowiecznych encyklopediach

Data wydarzenia 15/09/2025 10:00
Miasto Wrocław
Miejsce Wrocław, Uniwersytet Wrocławski, Biblioteka Uniwersytecka, ul. F. Joliot-Curie 12
Sala s. wystawowa nr 3
Panel tematyczny Nauki humanistyczne
Forma spotkania wykład
Tryb spotkania stacjonarnie
Grupa wiekowa szkoła ponadpodstawowa, dorośli
Opis

W Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu przechowywana jest XIV-wieczna rękopiśmienna encyklopedia znana jako Liber de natura rerum (Księga o naturze rzeczy). Jej autorem był żyjący w XIII wieku dominikanin, Tomasz z Cantimpré. Opus vitae teologa z Brabancji Flamandzkiej, ukończone około 1245 roku, było w wiekach średnich niezwykle popularne. Świadczy niech o tym choćby fakt, że po dziś dzień zachowało się ponad 220 jej rękopiśmiennych kopii. Jedynie kilkanaście spośród nich, w tym egzemplarz wrocławski, to manuskrypty iluminowane. Późnośredniowieczna encyklopedia Tomasza zawiera przegląd ówczesnej wiedzy, która stanowi połączenie wiadomości starożytnych autorów z poglądami łacińskich Ojców Kościoła i średniowiecznych uczonych. Układ haseł jest w Liber de natura rerum tematyczno-alfabetyczny, a nasza encyklopedia zawiera informacje na temat m. in. 1) człowieka, 2) duszy, 3) ludzkich monstrów, 4) zwierzęt, 5) roślin, 6) kamieni szlachetnych, 7) astronomii, 8) astrologii. Na karcie 51ra rękopisu wrocławskiego, w części poświęconej zwierzętom czworonożnym (De animalibus quadrupedibus) znajdujemy hasło, które Tomasz zatytułował De anabulla sequitur, a iluminator przedstawił istotę podobną do słonia. Z Tomaszowego opisu wynika jednak, że z pewnością nie dotyczy on tego największego ssaka lądowego. Powołując się na Pliniusza Starszego Tomasz opisuje to stworzenie jako zwierzę afrykańskie mające szyję podobną do końskiej, kończyny podobne do wołu, a głowę jak u wielbłąda. Ma mieć białe plamy i czerwonawy kolor, który wyraźnie wyróżnia poszczególne części ciała. Jest to Pliniuszowy opis żyrafy, ale na tyle przez naturalistę rzymskiego zniekształcony, że nie sposób było już starożytnym utożsamiać go z opisem tego właśnie zwierzęcia. Połączony z pokazem rękopiśmiennych encyklopedii średniowiecznych wykład wyjaśni, dlaczego w XIII wieku w wielu bestiariuszach Europejczycy na nowo zainteresowali się żyrafą i zaczęli ją, w odróżnieniu od iluminatora rękopisu wrocławskiego, przedstawiać w poprawny sposób.

Prowadzący mgr Łukasz Krzyszczuk
Afiliacje Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu
Liczba miejsc 30
Zapisy od 01/09/2025
Zapisy do 14/09/2025
Kontakt w sprawie zapisów oin.bu@uwr.edu.pl, tel. 71 375 75 96
Dostępność dla osób z niepełnosprawnościami ♿Tak
Organizator Uniwersytet Wrocławski, Biblioteka Uniwersytecka